Arama Motoru Nedir? Bilmeniz Gereken Tüm Detaylar [2024]
İnternet ağındaki her içeriğe ulaşılmasını sağlayan bir web teknolojisi olarak arama motorunu tanımlayabiliriz. Bilgi, ürün, hizmet gibi ihtiyacımız olan her çözüm için, niyetimiz ile alakalı en belirli kelimeleri bu arama motorlarına gireriz. Arama motorları ise, bu kelimelere dair her türden içeriği bulur ve bunları bize bir sonuç sayfasında sunar. Bu sonuç sayfaları da arama motoru sonuç sayfası olarak tanımlanır.
Arama Motoru Nedir?
Bugün kullandığımız çok farklı web teknolojileri ve yazılım çözümleri vardır. Bunlardan biri de, bilgi, hizmet ve ürün gibi ihtiyaçlarımıza ulaşmada kullandığımız arama motorlarıdır. Bu ihtiyaçlarımıza erişmek için, niyetimize en iyi karşılık gelen kelime/leri kullanarak aramalar yaparız. Arama motorları, bu kelimeler ile gerek birebir veya gerek anlamsal açıdan eşleşen içerikleri bulup sonuç sayfasında liste şeklinde bizlere sunan yazılımlardır.
İnternet erişimi olan cihazların biribirine bağlanarak oluşturduğu dünya çapındaki ağa ‘World Wide Web’, Türkçe anlamı ile ‘Geniş Dünya Ağı’ denir. Bizler tarayıcıda bir internet site adresini yazmaya başlarken kullandığımız ‘www’ ifadesi de buradan gelir. Bu bağlamda, web teknolojilerinin sunduğu çözümlerden biri olan arama motorları, dünya genelindeki siteleri ve içerikleri bulup kullanıcılara sunmak için geliştirilmiş sorgu temelli yazılım programlarıdır.
Arama Motoru Ne İşe Yarar?
Bilgisayar dışında, her zaman yanımızda olan mobil cihazlarımızla bilgi için arama motoru kullanmak günlük hayatmızda refleks haline gelmiştir.
Arama motorları, internet ağı üzerinde var olan her türden içeriğin araştırmasını yapmak ve çözüm olabilecek en doğru içeriğe ulaşılmasını sağlayan uygulamalardır. Bu sonuç içerikleri, niyetimizi en iyi ifade edebildiğimiz arama terimlerine göre bizlere sunulur. Kullanıcıların bu sorgularına göre, web sunucularında barındırılan site ve içerikler sonuç sayfasında sıralanır. Bir tarayıcı aracılığıyla kullanılan arama motorları, dünya çapındaki ağa ve bu ağdaki verilere ulaşmanızı sağlar.
SERP (Arama Motoru Sonuç Sayfası) Nedir?
Türkçe ‘Arama Motoru Sonuç Sayfası’nı ifade eden SERP terimi, ingilizceden gelir. ‘Search Engine Results Page’ kelimelerinin baş harflerinden oluşan kısaltmadır. Arama motorlarının sonuç sayfalarını ifade etmek için, kullanım kolaylığından dolayı daha çok bu kısa, ‘Serp’ terimi tercih edilir. Kullanıcıların sorgu sonrası, içerikleri sonuç olarak bir sıralamada gördüğü sayfadır. Kullanıcı arama sonrası bu sayfaya gider, sıralanan veya konumlanan sonuçları inceler ve kendisine en yakın gördüğü dikkat çekici ve iyi tanımlanmış sonucu seçer.
Sorgu yapıldığında, bu sonuç sayfalarında farklı formatta içerikler sıralanabilir, konumlanabilir. Bunlar, organik veya reklamlı sonuçlar şekilde farklı sitelerin içerikleri, alışveriş sonuçları, zengin snippet, görsel gibi farklı formattaki içeriklerdir. Dolayısıyla bu serpler, kullanıcıların ve içerik sağlayanların bu şekilde buluştuğu önemli bir dijital ortamdır. Bu açıdan işletme olarak, serplerin sunduğu bu potansiyelden ve avantajlarından sizler de yararlanabilirsiniz. Bu yönde gerçekleştireceğiniz doğru faaliyetler için seo danışmanlığı sağlayan bir kuruma ulaşmak isteyebilirsiniz.
Arama Motoru Algoritması Nedir?
Sonuç sayfalarında gösterilen içerikler, arama motorlarının algoritmalarına göre belirlenir ve konumlandırılır. Kullanıcı odaklı bu sonuç ve sıralama algoritmaları bir web sitenin veya içeriğin arama sonuçlarında nasıl ve ne şekilde konumlancağını belirler.
Algoritmalar, içerikleri değerlendiren ve bir sorgu için arama sonuçlarında hangi içeriğin sunulması gerektiğini belirleyen bir dizi kurallar bütünüdür. Arama motorları sahip olduğu birden fazla algoritmaları ile, değerlendirmek adına veri tabanına eklediği içeriklerin ve web sitelerinin bazı unsurlarını göz önünde bulundurur. Dizinine eklediği bu içeriklerin ve web sitelerinin sayfa başlıkları, içeriği, anahtar kelime yoğunluğu gibi bazı temel unsurları değerlendirerek en ilgili içerikleri görünür şekilde ve üst sıralarda sunar.
Arama motorlarının algoritmalarından bazıları bilinir, bazıları gizli tutulur. Zaman zaman marka sözcüleri algoritmalar ile ilgili bazı içgörüler ve detaylar paylaşabilmekte. Sürdürülen çalışmalar ve bazı sözcülerin söylemleri sayesinde algoritmalar hakkında birtakım faktörler bilinebilmekte.
Örneğin Google algoritmalarına dair genel bazı temel faktörler şöyledir.
- Arama terimi ve amacına eşleşebilecek içeriklerin olması.
- İçeriklerin sorgu için alaka düzeylerinin yüksek olması.
- İçeriğin kaliteli olması.
- İçeriğin yüklenme hızı, yanıt verme hızı, güvenlik detaylarının olması.
Arama Motorları Nasıl Çalışır?
Farklı formatlardaki alakalı içeriklerin sonuç sayfasında listelenmesi için bir dizi algoritma ve matematiksel yaklaşımlar kullanılır. Her arama motorunun kendine göre bir sonuç ve sıralama algoritması vardır. Bu algoritmalar kullanıcı deneyimini iyileştirmek için devamlı gelişim gösterir ve güncellenirler. Aramaların nasıl yapıldığını anlamak, bu aramalara en alakalı ve doğru içerikleri sonuç olarak sunabilmek ve kullanıcıların bunlara en etkin şekilde ulaşmalarını sağlamak adına sürekli güncellenirler.
Kullanıcı temelli sonuç ve sıralama algoritmalarına sahip bu arama motorları, internetteki tüm içeriği tarayan ve veri tabanlarına ekleyen yazılımlar ile çalışır.
Kullanıcıların ulaşmak istedikleri web siteleri ve içerikler, web sunucuları denilen devamlı çalışan bilgisayarlarda barındırılır (hosting edilir). Arama motorlarının örümcek (spider) olarak adlandırılan, web sunucularını en iyi sonuç ve içerik bulmak için tarayan ve dolaşan yazılımları vardır. Bu örümcek yazılımların, web sunucularını dolaşma işlemi web teknolojilerinde tarama (crawling)şeklinde ifade edilir. Web sunucularını dolaşan örümcek yazılımlar içerikleri, ilgili ve benzer aramalarda kullanmak ve sunmak üzere kendi veri tabanlarına kaydederler. Arama motorlarının, içerikleri kullanıcılara zamanı geldiğinde sunmak için veri tabanlarına ekleme işlemi ise indeksleme (indexing) olarak tanımlanır.
Bu bağlamda, bir kullanıcı ulaşmak istediği içerik için, niyetini en iyi anlatan kelime veya kelime öbeklerini bu arama motorlarının arama (search) barına (kutusuna) girer. Ardından, arama motorlarının örümcekleri web sunucularını en iyi sonuç ve içerik için tarar. Bulunan içerikler ilgili aramalarda kullanılmak üzere veri tabanlarına kaydedilir. Daha sonra bu içerikler, kullanıcı odaklı sonuç ve sıralama algoritmalar tarafından belirlenir, sıralanır ve sonuç sayfalarında kullanıcılara sunulur.
Söz konusu bu algoritmalar, ilk etapta sayfa başlığı, açıklama, içerik ve anahtar kelime yoğunluğu gibi temel unsurları ve daha sonra bir çok veriyi değerlendirerek içerikleri sonuç sayfalarında sunar.
Web Taraması
Arama motorları temelde üç çalışma prensibi üzerine kuruludur. Sırasıyla:
- Web taraması
- İndeksleme
- Sıralama
Web siteleri ve içerikler, web sunucularında barındırılır. Bu sunucular devamlı çalışan internete bağlı bilgisayarlardır. Son kullanıcı dediğimiz, internet ağında bilgi, ürün veye hizmet gibi çözümler arayan kullanıcılar arama motorlarında sorgular gerçekleştirir. Bu aşamda arama motorlarının örümcek yazılımları, kullanıcı için en iyi sonucu ve içeriği bulmak için bu web sunucularını tarar. Örümcek yazılımların web sunucularını dolaşma işlemi ‘tarama’ (crawling) şeklinde ifade edilir. Dolayısıyla World Wide Web yani Dünya genelindeki internet ağına bağlı her sunucudaki içeriklerin ve sitelerin, kullanıcılar için taranması şeklinde web taramasını ifade edebiliriz.
İndeksleme
Arama motorlarının kullanıcılar için içerik bulup sunma işlemlerinde gerçekleştirdiği bir diğer aşama indeksleme sürecidir. Web sunucularını en iyi sonuç ve içerik için dolaşan örümcek yazılımları, içerikleri ilgili ve benzer aramalarda kullanmak ve sunmak üzere veri tabanlarına kaydeder. Doğru olabilecek bu içerikleri ilgili aramada kullanıcılara sunmak için veri tabanına bilgi işlediği bu süreç indeksleme (indexing) olarak tanımlanır.
Sıralama
Arama motorlarının kullanıcılara içerik sunma sürecindeki son aşama, sıralama işlemidir.
Web sunucularını tarayan örümcekler, kullanıcı için doğru olabilecek her içeriği aramalarda kullanmak ve sunmak üzere veri tabanlarına kaydeder. Sonrasında ise bu içerikler sonuç sayfalarında kullanıcıya sunulur.
İçeriklerin sonuç sayfalarında sunulması, sıralamadaki ve sayfadaki konumu, arama motorlarının algoritmalarına göre şekillenir. En iyi kullanıcı deneyimi sunan ve arama motorlarına uygun içerikler, bu sonuç sayfalarında daha iyi bir konum ve görünüm elde ederler. Kullanıcıya en doğru ve en alakalı içerik bu şekilde, arama motorlarının sonuç ve sıralama algoritmalarının bu yöndeki yaklaşımıyla sunulmuş olur.
En Popüler Arama Motorları
İnternet ağındaki bilgilere ve içeriklere erişme teknolojisi 1990’lı yıllarda önemli bir ivme kazanmış ve zamanla günümüzde kullandığımız web teknolojisine dönüşmüştür. O yıllardan itibaren teknoloji şirketleri kullanıcılar için birçok arama motoru yazılımları sunmaya başlamıştır. Dolayısıyla içeriklere ve bilgiye ulaşmak için kullanılabilen bugün çok sayıda farklı arama motorları mevcut.
Günümüzde dünyada en çok kullanılan Google şirketinin arama motorudur. Google teknoloji şirketinin içeriklere ulaşmaları için kullanıcılara sunmuş olduğu bir yazılımdır ve diğer ürünleri arasında da en çok kullanılan ürünüdür.
Ayda yaklaşık 1,17 milyar kullanıcı sayısıyla Google arama motoru, bu konuda lider durumda. Hem masaüstü hem de farklı cihazlarda kullanımı ile pazarın hakimiyetini elinde barındırır. Sağladığı kullanıcı deneyimi, çözümleri, algoritmaları, tarama ve indeksleme gibi özellikler Google arama motorunu pazar lideri yapan önemli unsurlardır.
Bu açıdan bakıldığında, gerek arama motoru optimizasyonu (seo), gerek arama motoru pazarlaması (sem) gibi Google arama motorunun sunduğu potansiyel ve yatırım avantajlarından yararlanmak isteyebilirsiniz. İşletme hedefleriniz için bu yöndeki pazarlama faaliyetlerinizin en iyi şekilde yönetilmesi için bir seo ajansı ile çalışabilirsiniz.
Microsoft
Başka bir çözüm, teknoloji şirketi Microsoft’un arama motorudur. Pazar payı olarak %2-3’lük bir orana sahiptir. Rakibi Google ile bu anlamda ölçülemez durumda dahi olsa, yine bir arama motoru olarak kullanıcılar için, resimler, videolar, haritalar, haberler gibi bir çok konuda içerik sağlar.
Yahoo
Kullanılan bir diğer çözüm Yahoo arama motorudur. Piyasaya sürüldüğü 2005’ten bu yana geliştirdiği ve sunduğu özellikler ile bu pazardan önemli payını alabilmeyi başarabilmiştir. Sahip olduğu %2’lik pazar payı ile Dünya’nın üçüncü en çok kullanılan arama motorudur. Anasayfası günde yaklaşık 7 milyar üzerinde bir görüntüleme alıyor.
Yahoo, arama motoru hizmetinin yanında, trendler, haber içerikleri, e-posta servisi, eğlence içerikleri, alışveriş sitesi, oyun, seyahat bilgilendirmesi gibi hizmetler de sunan bir web teknolojisidir.
Mozilla Firefox tarayıcılarda varsayılan arama motoru olarak kullanılmakta. Desteklediği çok dilli arama My Web (özelleştirme aracı) ile tüm dünyada kullanılabilmektedir. Videolar, fotoğraflar için Flickr, Del.icio.us gibi uygulamaları da bulunmakta.
Yandex
Arama motoru pazarındaki bir başka önemli oyucu ise Yandex’tir. Yandex Search Rus kökenlidir ve haliyle Rusya’da en çok kullanılan arama motorudur. Rusya, Belarus, Çin, Ukrayna ve Türkiye bölgelerinde daha çok kullanılmakta. Google benzeri sunmuş olduğu çeviri, müzik, harita, bulut depolama, postalama, mobil uygulama gibi çözümleri ile Google’un bu alanda en büyük rakiplerinden biridir. Ek olarak, haberler, fotoğraf, resim ve video içerikler ile arama yapmanıza olanak tanır.
Baidu
Bir diğer arama motoru Çin kökenli Baidu’dur. Farklı ülkelerin yazılımlarını kullanmak istemeyen Çin’nin, geliştirip 2000 yılında kullanıma sunduğu arama motorudur. Çin dışında, ABD, Tayvan, Hong Kong ve Kore Cumhuriyeti’nde önemli bir biçimde ve 20 yıldır aşkın süredir tüm dünyada hizmet vermekte.
Baidu ayrıca sunduğu arama motoru çözümünün yanı sıra, buna ek diğer arama motorlarının sahip olduğu benzer hizmetlere de sahiptir.
Başka bir detay da Google kullanımının Çin tarafından Çin’de büyük ölçüde engellendiğidir. Google reklamlarında Çin pazarına ilişkin detaylara ulaşılamaz. Kısıtlı kullanım ve detaylar söz konusudur.
Bing
Microsoft’un arama motoru nedir şeklinde sorduğumuzda, son haline Live Search, Windows Live Search ve MSN Search’ten dönüşen Bing arama motoru karşımıza çıkar. Microsoft tarafından geliştirilen Bing arama motoru, Windows Live’ın yerini almak üzere 2009 yılında geliştirilmiştir. Microsoft bu girişimiyle Google’a rakip olmayı hedeflemişse de bu yönde başarısız olmuştur. Windows PC’lerde varsayılan arama motoru olmasına rağmen arama motorlarındaki pazar payları %10’un altındadır.
Bir çok açıdan Google ile benzer özellikler, sonuçlar (resim, video, haber, harita, konum vs) sunar. Bununla beraber arama yaparken puan toplamaya yönelik bir ödül programı mevcut. Kazanılan puanlar Microsoft ve Windows mağazalarında kullanılabiliyor. Ayrıca arama motorunda reklam yayınlamıyor olması Google’dan ayıran en önemli fark olarak karşımıza çıkıyor. Bing özellikle görsel, video gibi içeriklerle alakalı sunduğu çözümler ile ön plana çıkar.
DuckDuckGo
DDG kısaltması ile kullanılan DuckDuckGo arama motoru, günümüzde kullanılan bir diğer çözümdür. Duck Duck Go ismi Duck, Duck, Goose oyunundan esinlenilmiş ve Şubat 2008’de Gabriel Weinberg tarafından Pensilvanya, ABD’de geliştirilip, piyasaya sürülmüştür.
İçerik ve bilgi arayışlarınızda özellikle gizlilik gibi konulara önem veriyorsanız kullanmanız gereken bir arama motorudur. Kullanıcı etkinliklerini izlemeyen özelliği ile ön plana çıkar. Tüm kullanıcılara belirli bir arama terimi için aynı arama sonuçlarını gösterdiğini, kullanıcı etkinliklerini izlemeyip ve segmente etmediğini iddia eden ABD menşeili arama motorudur.
Kaç Tane Arama Motoru Var?
Bilgiye ulaşmak için kullanılabilecek çok sayıda arama motoru vardır. Bir çoğu benzer özellikler gösterse de, bazıları kendilerine ait benzersiz özellik ve çözümleri ile ön plana çıkabilmekte.
Dünya’da var olan, kullanımdaki arama motorlarını kullanıcı sayısı, arama hacmi ve pazar payı olarak popülaritesine göre şu şekilde listeleyebiliriz:
- Youtube
- Yahoo
- Bing
- Baidu
- Yandex
- DuckDuckGO
- Ask.com
- AOL
- Amazon
Arama Motoru Özellikli Platformlar
Arama motorları dışında bilgi, ürün ve hizmet gibi ihtiyaçlarımızı bulabildiğimiz farklı platformlar da vardır. Benzer şekilde sorgu temelli prensipte çalışan bu platformlar da en doğru sonuçları ve içerikleri kullanıcılara sunmaya çalışır. Bunların da bu yönde algoritmaları vardır.
Bu platformların bazıları şunlardır:
- YouTube
- Wikipedia
- SlideShare
- Vimeo
Yerli Arama Motoru
Dünya genelinde olduğu gibi Türkiye’de de en çok kullanılan Google arama motorudur.
Ancak her ülke gibi Türkiye de kendi yerli arama motorunu geliştirmeye çalışmış ve bu anlamda önemli adımlar atılmıştır. Özellikle kullanıcıların verilerinin yurt içinde tutulması hassasiyetiyle bu konuya ağırlık verilse de girişimler istenilen düzeylere çıkamamıştır.
Geçmişte yapılan çalışmalara bakıldığında, en ciddi atılımın Turkcell tarafından sunulan Yaani arama motoru olduğunu görüyoruz. Ancak böylesine rakiplerin olduğu bu pazarda istenilen verim elde edilememiştir.
Arama Motoru Optimizasyonu Nedir?
Hedef kitlenize sunduğunuz bilgi, hizmet ve ürünlerinizi içerikler ile onlara ulaştırmayı hedefliyorsanız iletişimi gerçekleştirdiğiniz dijital ortamların dinamiklerini bilmeniz gerekir. Bu açıdan, avantajlarından yararlanmayı düşündüğünüz dijital kanalların nasıl çalıştığını ve buralarda nasıl daha iyi bir görünüm, konum elde edebileceğinizin analizi işletme hedefleriniz için günümüz şartlarında bir zorunluluk. Bu yüzden, içerikler ile hedef kitlelerine ulaşmaya çalışanlar, arama motoru nedir, arama motoru ne demek, arama motoru iyileştirmeleri nasıl yapılır konularında önemli mesai harcarlar.
Arama motorlarının bugün dijitalde sunduğu potansiyel ve avantajlarından faydalanmak için, daha görünür ve daha ulaşılabilir olmak adına yapılan çalışmalar arama motoru optimizasyonu olarak tanımlanır. Bu çalışmalar, sizlerin arama motorunda bulunan kullanıcıların davranışlarına ve algoritmalarına göre yapacağınız iyileştirmeleri tanımlar.
Dijital pazarlama faaliyetlerinizde bu çalışmaları göz önünde bulundurmanızı ve gerektiğinde seo hizmeti veren kurum ve ajanslara ulaşmanızı tavsiye ederiz.
